عرضه اولیه ارز دیجیتال یا ICO وسیله‌ای برای سرمایه‌گذاری جمعی از طریق ایجاد و فروش توکن دیجیتالی برای سرمایه‌گذاری برای توسعه پروژه است. توکن خریداری‌شده مثل یک واحد ارز عمل می‌کند که به سرمایه‌گذاران امکان دسترسی به ویژگی‌های خاصی از پروژه که توسط شرکت صادرکننده آن ایجاد می‌شود را می‌دهد. این توکن‌ها منحصربه‌فرد هستند چون به تأمین مالی پروژه‌های نرم‌افزار متن‌باز کمک می‌کنند.
در ادامه مقاله با تاریخچه عرضه اولیه رمزارز، نحوه برگزاری آن، انواع عرضه‌های دیجیتال که منحصر به توکن نمی‌شوند و ویژگی‌های دیگری در رابطه با آن آشنا خواهیم شد.
تاریخچه عرضه اولیه ارز دیجیتال چیست؟
ماجرای عرضه اولیه ارز دیجیتال یا ICO ها از سال 2013 شروع شد وقتی J.R ویلت (Willet) وایت‌پیپر (طرح اولیه‌ای) با عنوان «دومین وایت‌پیپر بیت‌کوین» برای توکن MasterCoin (که بعدها به نام Omni تغییر کرد) نوشت و توانست 600،000 دلار آمریکا جمع‌آوری کند. مسترکوین یک فناوری بلاک‌چین برای ذخیره ارزهای دیجیتال بود. ویلت به دلیل ناتوانی در افزایش سرمایه از طریق کانال‌های سنتی یک مدل جایگزین سرمایه‌گذاری جمعی ایجاد کرد و به بازار خرده‌فروشی امکان استفاده از آن را داد.
ICO ها از این نقطه وارد شدند اما بسیاری از پروژه‌هایی که از آن استفاده می‌کردند طرح تجاری، محصولات کارآمد، تیم کوچک و ناشناس یا حتی هیچ شخصیت قانونی و واقعی نداشتند. هر کس یک ایده، یک برنامه بازاریابی یا وایت‌پیپر داشت می‌توانست میلیون‌ها دلار جمع کند.
در سال 2014 هفت پروژه درمجموع 30 میلیون دلار جمع‌آوری کردند. بزرگ‌ترین مورد مربوط به اتریم بود که در طی آن 50 میلیون اتر ایجاد و به عموم مردم فروخته شد. در این رویداد بیش از 18 میلیون دلار جمع‌آوری شد.
2015 سال آرام‌تری بود. هفت عرضه اولیه رمزارز درمجموع 9 میلیون دلار به دست آوردند که بزرگ‌ترین آن Augur بود که بیش از 5 میلیون دلار کسب کرد.
بازار عرضه اولیه ارز دیجیتال در سال 2016 دوباره قوت گرفت و 43 عرضه اولیه، شامل Waves، Iconomi، Golem و Lisk به بیش از 256 میلیون دلار سرمایه دست یافتند. یکی از این پروژه‌ها توکن بدنامی به نام DAO بود که هدف آن توسعه جامعه اتریوم از طریق دادن از طریق دادن مجوز رای‌دهی به پروژه‌هایی بود که باید تأمین مالی می‌شدند. کمی بعدازاینکه این ICO به رکورد فروش 150 میلیون دلاری رسید یک هکر، حجمی از اتر به ارزش تقریبی 60 میلیون دلار را تخلیه کرد که منجر به سقوط پروژه هاردفورک پروتکل اتریوم شد.
اما شکست DAO باعث کم شدن شور و شوق فزاینده به وجود آمده نشد و در ماه دسامبر، اولین صندوق سرمایه‌ای که به سرمایه‌گذاری روی توکن اختصاص داده شد حمایت قابل‌توجهی از سمت سرمایه‌گذاران قدیمی و ریسک‌پذیر دریافت کرد.
تاریخچه عرضه اولیه ارز دیجیتال در اواسط 2017 تا اوای 2018 به اوج خود رسید. در سال 2017، ICO ها شاهد رشد جدیدی بودند که تا حدی به‌خاطر پیشرفت‌های جدید فناوری بود. در سال 2017، 875 عرضه اولیه رمزارز انجام شد که بیش از 6.2 میلیارد دلار جمع‌آوری کرد و نقطه اوج آن در ماه دسامبر بود که تنها در این ماه 1.6 میلیارد دلار به دست آمد.
در سال 2018، 1253 ICO به مبلغ 7.8 میلیارد دلار رسیدند که در طول این سال از ژانویه (1.5 میلیارد دلار) تا دسامبر به‌صورت تدریجی کاهش یافت.
فروش توکن و سرمایه‌گذاری در عرضه اولیه رمز ارز در این دو سال باعث شد مفهوم ICO به مفهوم مهمی در نوآوری بلاک‌چین تبدیل شود. فروختن ICO ها در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر به شور و هیجان دامن زد و باعث شد اصول پروژه برای سرمایه‌گذاران اهمیت کمتری پیدا کند.
عرضه اولیه ارز دیجیتال چطور انجام می‌شود؟
فرآیند عرضه اولیه رمزارز نیاز به شناخت دقیق تکنولوژی، امور مالی و حقوق قانونی دارد. ICO ها با استفاده از سیستم‌های غیرمتمرکز فناوری بلاک‌چین برای افزایش سرمایه باعث همسو شدن منافع ذی‌نفعان مختلف می‌شوند. یک ICO در چهار گام اجرا می‌شود:
1) تعیین اهداف سرمایه‌گذاری
هر ICO با هدف‌گذاری شرکت برای افزایش سرمایه شروع می‌شود. این شرکت اهداف کمپین جمع‌آوری کمک‌های مالی خود را مشخص کرده و داده‌های مربوطه را در مورد شرکت یا پروژه برای سرمایه‌گذاران بالقوه آن ایجاد کند.
2) ایجاد توکن‌ها
گام بعدی عرضه اولیه رمزارز، ایجاد توکن‌هاست. توکن‌ها نماینده یک دارایی یا یک مورد کاربردی در بلاک‌چین هستند. این توکن‌ها قابل تعویض و قابل معامله‌اند. آن‌ها را نباید با کریپتوکارنسی ها شده اشتباه گرفت زیرا توکن‌ها فقط نسخه تغییریافته کریپتوکارنسی‌های موجود هستند. برخلاف بازار سرمایه، معمولاً توکن‌ها سهام هیچ شرکتی را ارائه نمی‌کنند. بلکه مقداری از محصول یا خدماتی که شرکت تولید می‌کند را به صاحبان خود می‌دهند.
توکن‌ها با استفاده از پلتفرم‌های اختصاصی بلاک‌چین ایجاد می‌شود. فرآیند ایجاد توکن‌ها نسبتاً ساده است چون شرکت مثل فرآیند ایجاد کریپتوکارنسی نیاز به نوشتن کد از ابتدا ندارد. بلکه پلتفرم‌های بلاک‌چین موجود که ارزهای دیجیتال مثل اتریوم را اجرا می‌کنند امکان ایجاد توکن‌ها را با تغییرات جزئی در کدها فراهم می‌آورند.
3) کمپین‌های تبلیغاتی
معمولاً هم‌زمان با ایجاد توکن‌ها شرکت کمپین‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاران بالقوه اجرا می‌کند که غالباً به‌صورت آنلاین اجرا می‌شوند تا در معرض دید افراد بیشتری قرار بگیرد؛ اما درحال‌حاضر چندین پلتفرم آنلاین مثل فیس‌بوک، گوگل، تبلیغات سرمایه‌گذاری در عرضه اولیه رمز ارز را ممنوع کرده‌اند.
4) عرضه اولیه
بعد از ایجاد توکن‌ها، آن‌ها طی مدت کوتاه چندروزه به سرمایه‌گذاران ارائه می‌شوند. سپس شرکت می‌تواند از درآمد حاصل از ICO برای راه‌اندازی یک محصول یا خدمات جدید استفاده کند. سرمایه‌گذاران می‌توانند انتظار داشته باشند که از توکن‌ها برای بهره‌مندی از محصول یا خدمات استفاده کرده یا منتظر افزایش ارزش آن‌ها باشند.
انواع عرضه اولیه ارز دیجیتال
در ادامه به بررسی نحوه انجام انواع عرضه اولیه ارز دیجیتال می‌پردازیم:
ICO یا عرضه اولیه ارز دیجیتال
قدیمی‌ترین و شناخته‌ترین مدل تأمین مالی جمعی، ICO ها هستند که در آن‌ها تیم پشتیبان توکن تازه ایجادشده را در مقابل دریافت ارز فیات یا رمزارزهای پیشرو مثل بیت‌کوین (BTC)، اتری (ETH) یا تتر (USDT) به مردم ارائه می‌کند.
مردم می‌توانند جزییات کلی پروژه را در وایت‌پیپر آن که سندی حاوی هدف پروژه، عملکرد تاریخی، فناوری و سایر اطلاعات حیاتی است بخوانند و آن را خریداری کنند. ICO برای دو نوع توکن برگزار می‌شوند:
- توکن‌های دارایی یا سرمایه‌گذاری که می‌تواند برای کسب سود سهام یا حق رأی استفاده شود.
- توکن‌های کاربردی که برای استفاده از محصولات یا خدمات پروژه استفاده می‌شوند.
IEO یا عرضه اولیه صرافی
به نظر می‌رسد مردم به پروژه‌هایی مثل IEO ها اعتماد بیشتری می‌کنند. در این فرآیند یک صرافی متمرکز که قبلاً نام و اعتبار خود را تثبیت کرده است و طرفداران زیادی دارد اعتبارش را در یک پروژه رمزنگاری یا بلاک‌چین وارد می‌کند.
در این فرآیند به‌جای اینکه سرمایه‌گذاران پول خود را به تیم پروژه بسپارند آن را در اختیار صرافی قرار می‌دهند. درواقع مالک پروژه با این صرافی معتبر وارد مشارکت می‌شود تا کوین‌ها را لیست کند. این کار باعث ایجاد اطمینان بیشتر در سرمایه‌گذاران می‌شود. بااین‌حال صرافی کارمزد خود و حتی درصدی از فروش توکن‌ها را برای خود برمی‌دارد. صرافی‌هایی مثل بایننس و کوین‌بیس در IEO های زیادی شرکت می‌کنند.
IDO یا عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز
این فرآیند نیز درست مثل IEO است اما عرضه اولیه روی یک صرافی غیرمتمرکز مثل پنکیک‌سواپ، یونی‌سواپ و سوشی‌سواپ انجام می‌شود. پروژه‌ها می‌توانند هر چیزی از ارزهای دیجیتالی تا دارایی‌های دیجیتال باشند.
در این عرضه اولیه، مالکان پروژه‌ای که می‌خواهند روی DEX سرمایه‌گذاری کنند با ارائه بخشی از سرمایه جمع‌آوری‌شده، نقدینگی پلتفرم را تأمین می‌کنند. در همین حال، سرمایه‌گذاران اولیه باید سرمایه خود را به‌عنوان اثبات سهام به اشتراک بگذارند تا از فروش فوری دارایی‌ها جلوگیری کنند.
سرمایه‌گذاران، پروژه را روی IDO تأمین مالی می‌کنند و مدتی بعد، توکن‌ها در صرافی فهرست می‌شود.
معمولاً IDO ها به‌اندازه عرضه اولیه ارز دیجیتال سرمایه جذب نمی‌کنند اما سرمایه‌گذاران در مشارکت خود انعطاف بیشتری نشان می‌دهند. GameFi و BSC Launch Pad زنجیره هوشمند Binance دو نمونه از پلتفرم‌هایی هستند که از IDO استقبال می‌کنند.
IGO یا عرضه اولیه بازی
این تأمین مالی جمعی روی لانچ‌پدهایی مثل Binance NFT، GameFi، EnjinStarter، Gamestarter و TrustSwap انجام می‌شود. هرلانچ‌پد توکن بومی خود را دارد که سرمایه‌گذاران آن را خریده و برای مدتی مشخص قفل می‌کنند.
سرمایه‌گذاران به بازی و پاداش‌های آن دسترسی زودهنگام دارند. همچنین می‌توانند دارایی‌هایی در قالب توکن‌های غیرقابل تعویض(NFT) مثل آواتارها، پوسته‌ها یا سلاح‌هایی را دریافت کنند که در صورت راه‌اندازی کامل بازی برای بقیه خواهد بود.
Axie Infinity (AXS) درحال‌حاضر محبوب‌ترین بازی NFT در بازار است و توکن بومی آن AXS بازیکنان را قادر می‌سازد تا لوازم جانبی و زمین‌های داخل بازی را خریداری کنند.
IFO یا عرضه اولیه فارم
این روش برای جذب سرمایه پروژه‌های دیفای (DeFi) است.
پنکیک‌سواپ و استریت‌سواپ از پلتفرم‌های محبوب IFO هستند. در این رویداد کاربران توکن‌ها را به‌صورت پیش‌فروش به دست آورده و درست قبل از فهرست شدن در صرافی دریافت می‌کنند.
برای شرکت در IFO باید نقدینگی را در اختیار DEX بگذارید که به معنای قرار دادن یک جفت توکن خاص است؛ مثلاً در مورد پنکیک‌سواپ باید در استخرهای نقدینگی CAKE – BNB LP و BUSD – BNB LP سپرده‌گذاری کنید. داشتن این توکن‌ها امکان استفاده از توکن ارائه شده در IFO را می‌دهد.
نحوه خرید عرضه اولیه ارز دیجیتال
برای انجام عرضه اولیه رمزارز یا ICO باید چهار گام اصلی را دنبال کنیم:
گام 1) ثبت‌نام برای ICO
اولین مرحله در استفاده از انواع عرضه اولیه ارز دیجیتال، بررسی وایت‌پیپر، مطالعه تیم توسعه پشتیبان آن پروژه و اینکه آیا این تیم در بین سایر سرمایه‌گذاران اعتباری دارند یا خیر، است. اگر وایت‌پیپر اطلاعاتی درباره کدها یا ویژگی‌های امنیتی پروژه ارائه نکرده باشد، یک پرچم قرمز است که نیاز به دقت بیشتری دارد.
اگر ICO برایتان جذاب بود برای شرکت در آن ثبت‌نام کنید. ممکن است ثبت‌نام نیاز به کمی کار داشته باشد اما می‌توانید لیست اولیه ICO ها را در سایت‌هایی مثل کوین‌دسک، کوین‌مارکت‌کپ، ICOBench، TopICOlist.com، ICODrops.com بررسی کنید.
معمولاً هر عرضه اولیه ارز دیجیتال مراحل ثبت‌نام متفاوتی دارد؛ بنابراین اگر علاقه‌مند به شرکت در آن هستید باید روش شرکت در آن را بررسی کنید.
گام 2) وجه موردنظر را کنار بگذارید
وقتی آماده سرمایه‌گذاری شدید، سرمایه خود را کنار بگذارید. در صورت نیاز باید یک ارز فیات مثل دلار یا ارز دیجیتال دیگری که معمولاً بیت‌کوین یا اتریوم است برای مبادله داشته باشید. همچنین باید آن‌ها را به کیف پول دیجیتالی منتقل کنید که قابل‌انتقال باشد.
درنهایت پس از بررسی نحوه خرید عرضه اولیه ارز دیجیتال یک صرافی ارز دیجیتال مناسب برای ICO انتخاب کنید. برخی صرافی‌ها فقط اجازه معامله رمزارز خاصی را به سرمایه‌گذاران می‌دهند. مطمئن شوید که ICO موردنظر شما در صرافی که با آن کار می‌کنید لیست شده است.
گام 3) معامله کنید
این گام ساده است. معامله را انجام دهید. روند خرید توکن ارائه شده بستگی به قوانین ICO، صرافی و رویه‌های آن دارد.
گام 4) دریافت و ذخیره توکن‌های خریداری‌شده از ICO
در حالت ایده آل، بعد از معامله، کوین‌های جدید وارد کیف پول دیجیتالی می‌شود. در این مرحله باید عقب بنشینید تا ببینید چه بازار چه اتفاقی برای سرمایه‌گذاری شما رقم می‌زند.
سرمایه‌گذاری در عرضه اولیه ارز دیجیتال ذاتا با ریسک همراه است. بهتر است اخبار بازار را مرتبا دنبال کنید تا در زمان درست توکن‌ها را بفروشید. یکی از نکات مثبت ICO ها این است که همیشه امکان فروش توکن‌ها هست.
مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در عرضه اولیه ارزهای دیجیتال
از مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در انواع عرضه اولیه ارز دیجیتال (ICO) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گستره و توزیع جغرافیایی سرمایه‌گذاران بالقوه بسیار زیاد است. به معنی واقعی کلمه بخش عظیمی از مردم جهان می‌توانند در آن شرکت کنند. امکان جمع‌آوری میلیون‌ها دلار سرمایه در قالب کریپتو در چند دقیقه امکان‌پذیر است بدون اینکه توسط بانک‌ها مسدود شود.
- امکان تبلیغات وسیع جهانی برای آن پروژه وجود دارد.
- ICO ها روش خوبی برای مردم به‌منظور سرمایه‌گذاری و ذخیره ارز دیجیتال است.
- همه افراد از سراسر دنیا امکان خرید دارند.
- امکان کسب سود و ثروت زیاد در فرآیند توسعه آن توکن زیاد است.
- هیچ واسطه‌ای بین خریداران و فروشندگان توکن وجود دارد.
اما از مهم‌ترین مشکلاتی که می‌تواند در یک عرضه اولیه رمزارز پیش بیاید نیز باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- بسیاری از این پروژه‌ها به موفقیت کمی می‌رسند.
- سرمایه‌گذاری در عرضه اولیه رمز ارز ریسک بالایی دارد. اگر پروژه شکست بخورد، توکن‌ها ارزش خود را از دست می‌دهند و عملاً سرمایه افراد از بین رفته است.
- مکانیسم‌های قانون‌گذاری مرتبط با ICO شفاف و کاملاً در دسترس نیستند.
- احتمال کلاه‌برداری و هک شدن در پروژه‌های تازه تأسیس زیاد است.
- امکان سوءاستفاده از ICO ها توسط شرکت‌های مخرب زیاد است.
- شرکت‌هایی که توکن خود را از طریق ICO ارائه می‌کنند در معرض خطر تغییرات قانونی مثلاً قوانین SEC (سازمان بورس و اوراق بهادار ایالات‌متحده) هستند.
- وجوهی که از این سرمایه‌گذاری نصیب شرکت می‌شود به‌شدت ناپایدار است و ممکن است نوسان زیادی داشته باشد.
