ارز فیات به پول‌هایی گفته می‌شود که توسط طلا، نقره و یا انواع کالای فیزیکی پشتیبانی نمی‌شوند و ارزش آن‌ها با توجه به میزان عرضه، تقاضا و اعتبار منتشر کننده پول تعیین خواهد شد.
بسیاری از ارزهای رایج و معروف که در بازارهای بین المللی شناخته شده هستند، مانند دلار، یورو، پوند انگلیس، ین ژاپن و پول ملی بسیاری از کشورها در زمره ارزهای فیات قرار می‌گیرند و به جای اینکه توسط کالاهای فیزیکی پشتیبانی شوند، عملکرد دولت و یا میزان عرضه و تقاضا بر ارزش آن‌ها تاثیر خواهد گذاشت.
پول یا ارز فیات چیست؟
فیات (fiat) کلمه‌ای است که از زبان لاتین وارد فرهنگ اصطلاحات پولی و مالی شده است و در انگلیسی به معنی “let it be done” است. دلیل استفاده از این نام برای پول کاغذی در عدم ارزش ذاتی آن‌ها است.
به بیان دیگر، پول کاغذی بدون پشتوانه دولت ارزش ذاتی خاصی ندارد و ممکن است مردم اعتماد خود را به این ارزها از دست بدهند. با این وجود، پول ملی بسیاری از کشورها به عنوان نوعی از ارز fiat تا حدودی (نه بطور کامل) توسط ذخایر طلا، نقره، و یا دارایی‌های دیگر پشتیبانی می‌شوند. اما وجود تورم نقطه ضعفی است که همواره ارزش این دارایی‌ها را تهدید می‌کند.
“اگرچه ارز فیات ممکن است توسط ذخایر طلا و نقره پشتیبانی شود، اما به طور کامل توسط این ذخایر پشتیبانی نخواهد شد و همواره این امکان وجود دارد که نرخ تورم باعث سلب اعتماد از ارز fiat شود.”
چرا پول فیات به وجود آمد؟
در گذشته از طلا، نقره و سایر کالاها به عنوان پول استفاده می‌شد. بارها نام درهم و دینار را به عنوان پول رایج در منطقه خاور میانه شنید‌ایم. اما مشکلاتی مانند سخت بودن حمل کالا و دلایل دیگر باعث شد که در کشورهایی مانند چین از یک برگه به عنوان سند برای پرداخت استفاده شود. استفاده و حمل این اسناد کاغذی آسان بود و علاوه بر این امنیت بیشتری داشت. به تدریج دولت‌ها نیز اقدام به استفاده از این اسناد کاغذی به عنوان پول کردند.
تاریخچه استفاده از این اسناد در کشورهای مختلف یکسان نیست و برای مثال در قاره آمریکا به زمان ورود مردم اروپا به این قاره بازمی‌گردد. برای مثال در ایالات متحده پس از تشکیل دولت مستقل مرکزی، دلار به عنوان پول توسط مردم استفاده می‌شد. در ابتدا دلار به طور کامل توسط طلا پشتیبانی شده بود و شهروندان آمریکایی و دولت‌های خارجی امکان مبادله دلار با طلا را داشتند. اما از سال 1971 پرداخت طلا در قبال دریافت دلار توسط دولت متوقف شد و به همین خاطر، دلار نیز در زمره ارزهای فیات قرار دارد.
ارز فیات چطور کار می‌کند؟
همه کسانی که از پول ملی کشور خود استفاده می‌کنند به خوبی از نحوه عملکرد پول فیات آگاهی دارند. زیرا که مبادله کالا در اغلب موارد با پول فیات صورت می‌پذیرد و بدون داشتن پول تقریبا هر مبادله یا فعالیت اقتصادی توسط تجار غیر ممکن است.
در گذشته ارز fiat اغلب به طور کاغذی مبادله می‌شد و در حال حاضر نیز با توجه به گسترش استفاده از ابزار الکترونیکی هر فردی این امکان را دارد تا با استفاده از یک کارت الکترونیکی (اعم از کارت بانکی، دبیت کارت و …) امکان مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی از طریق مبادله کالا با پول را داشته باشد.
پشتوانه ارز فیات، دولتی است که آن را منتشر کرده و هر چه یک دولت تلاش خود را برای حفاظت از ارزش پول ملی کشور خود افزایش دهد، ارز مربوطه پشتوانه قوی‌تری خواهد داشت.
“یک فاکتور بسیار مهم در ارزیابی پشتوانه یک ارز Fiat در نرخ تورم آن است که نقش تعیین کننده در جلب اعتماد جامعه و سرمایه‌گذاران خواهد داشت”
مزایا و معایب ارز فیات چیست؟
در صورتی که ارز فیات به خوبی مدیریت شود و از پشتوانه قوی برخوردار باشد مزایای بسیار زیادی را با خود به همراه خواهد داشت و امکان فراهم نمودن فضایی امن برای انجام مبادلات تجاری را فراهم خواهد نمود. در واقع اگر ارز فیات وجود نداشت، با توجه به اینکه مبادله کالا با کالا تنها راه انجام فعالیت تجاری و اقتصادی محسوب می‌شد، عملا بسیاری از افراد امکان ارزش‌گذاری کالای خود و یا انجام فعالیت‌های تجاری را نداشتند.
تعدادی از مزایای ارز فیات در زیر لیست شده است:
- ابزاری برای ارزش گذاری انواع کالای فیزیکی
- ابزاری برای سهولت در جابجایی اموال و دارایی‌ها
- فراهم نمودن امکان خرید و فروش انواع کالا
- کمک به افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران در عرصه‌های اقتصادی
اما با وجود همه این مزایا که استفاده از پول فیات را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل کرده است، عدم برخورداری از پشتوانه قوی عیب بسیار بزرگی برای گروهی از ارزهای فیات است. نرخ بالا تورم برای یک ارز فیات می‌تواند به راحتی باعث کاهش ارزش دارایی‌های افرادی شود که روی این ارزها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. مردم یک کشور نیز با کاهش ارزش پول ملی خود ممکن است متحمل ضررهای جبران ناپذیری شوند که به دلیل سوء مدیریت دولت‌ها به وجود خواهد آمد.
تفاوت ارز فیات و ارز دیجیتال چیست؟
اکثر پول‌های کاغذی و ارزهای ملی که توسط مردم در سرتاسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند، ارز fiat هستند و تفاوت‌های اساسی با ارزهای دیجیتال دارند.
ارزهای دیجیتال به چند دسته تقسیم می‌شوند و هر گروه ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد. اما اکثر آن‌ها یک تفاوت بسیار بزرگ با پول فیات دارند. این تفاوت در عدم نظارت، کنترل و یا پشتیبانی دولت‌ها از ارزهای دیجیتال است. به بیان دیگر، در حالی که ارز فیات به طور معمول توسط یک دولت و یا بانک مرکزی و موسسات مالی پشتیبانی و مدیریت می‌شود، اکثر ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین با پشتوانه استقبال مردم و طرفداران آن‌ها پیشرفت کرده‌اند.
یک تفاوت مهم دیگر این است که:
قوانین پولی و مالی مربوط به ارزهای فیات از سال های خیلی دور تدوین شده‌اند. اما در ارتباط با ارزهای دیجیتال هنوز قوانین جامع و مدون در بسیاری از کشورها برای مدیریت رمزارزها وجود ندارد.
ارز فیات در یک نگاه
ارز فیات نوعی از دارایی است که با سهولت تبادلات مالی کمک بسیار زیادی به جامعه کرده است. پول رایج بسیاری از کشورها از جمله دلار و یورو در زمره ارزهای فیات جای می‌گیرند. تاریخچه استفاده از این ارزها به سال‌های خیلی دور برمی‌گردد. اما در عصر مدرن استفاده از ارزهای فیات مانند دلار در عرصه‌های بین المللی رشد بسیار بیشتری داشته است. با این وجود به نظر می‌رسد ورود ارزهای دیجیتال به بازارهای مالی تحولی در نحوه انجام تبادلات بین المللی ایجاد کند و چشم انداز متفاوتی در آینده به وجود آورد.
