تقریبا هر آن چیزی که در اطراف به آن می‌نگرید دستخوش تغییر و تحولاتی به مرور زمان شده است. این تغییرات برای جا باز کردن در میان مردم به زمان احتیاج دارند. قرارداد هوشمند یکی از تغییراتی است که در حال حاضر به وجود آمده و قراردادهای سنتی را دگرگون کرده است. به مانند دیگر تحولات، قرادادهای هوشمند هم با گذر زمان، در میان مردم بیشتر رواج پیدا کرده‌اند.

در این مطلب با ماهیت قراداد هوشمند آشنا می‌شوید و کاربردها و مزایای این نوع قراردادها را می‌شناسید. همچنین با معایب و کاستی‌های آن آشنا خواهید شد.

قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست و چه هدفی دارد؟

قرارداد هوشمند (Smart contract)، قراردادی است که در بستر بلاکچین طراحی می‌شود و تنظیم شرایط آن برعهده افراد نیست. به عبارتی دیگر قرارداد هوشمند توافقی بین دو یا چند طرف یک معامله است که در بستر بلاکچین پیاده‌سازی می‌شود.

می‌توان گفت ایده اولیه آن توسط نیک سابو ارائه شده است؛ فردی که برای اولین بار از اصطلاح قرارداد هوشمند استفاده کرد. شاید بتوان گفت اولین باری که قرارداد هوشمند در واقعیت و با مفهوم که امروزه از آن سراغ داریم اجرا شد، در بستر اتریوم بود. هرچند که ویتالیک بوترین طراح اصلی و معمار زنجیره اتریوم بود، اما نقش اصلی در تدوین فراردادهای هوشمند را گوین وود اجرا کرد.

قرارداد هوشمند چه تفاوتی با قرارداد معمولی دارد؟

چیزی که در تدوین قراردادهای معمولی آشکار است، وجود واسطه‌هایی است که ممکن است در مواردی به اصل قرارداد دست درازی کنند. این در حالی است که در قرارداد هوشمند این موضوع هرگز اتفاق نمی‌افتد و افرادی در نقش واسطه برای تدوین آن وجود ندارند. قرارداد به دست برنامه‌نویس و در بستر بلاکچین اجرا می‌شود و سیر طبیعی خود را طی می‌کند.

در مواردی حتی خود برنامه‌نویس هم قادر به تغییر جزئیات قرارداد هوشمند نیست. به عبارتی هیچ فرد یا گروهی نمی‌تواند تحت هیچ شرایطی قرارداد را تغییر دهد. به این نوع از قرارداد هوشمند، برنامه غیرمتمرکز (Dapp) گفته می‌شود.

از دیگر تفاوت‌های قرارداد هوشمند و قرارداد معمولی می‌توان به امن‌تر بودن قرارداد هوشمند اشاره کرد. تصور کنید قراردادی بین شما فردی دیگر بسته شده و اصل قرارداد در اختیار شخص واسط است. چه بسا شخص واسط بزرگترین مرجع قانونی باشد. در صورت آسیب رسیدن به اصل قراردادنامه یا گم شدن آن ممکن است اتفاقات جبران‌ناپذیری اتفاق بیفتد. اما در قرارداد هوشمند این اتفاق با وجود یک شبکه بلاکچینی غیرممکن است. تنها سناریو برای آسیب رسیدن به اصل قرارداد یا گم شدن آن، هک شدن بلاکچین است. اتفاقی که تا به امروز کسی موفق به انجام آن نشده است.

از سویی دیگر با توجه به رمزگذاری بودن داده‌ها در یک شبکه بلاکچین اصل قرارداد در اختیار هر فردی قرار ندارد. تنها دو طرف معامله قادر هستند تا جزئیات را مشاهده کنند. البته ممکن است این سوال برای شما مطرح شود که در قراردادهای معمولی هم قرارداد بین افراد زیادی مبادله نمی‌شود و تنها دو طرف قرارداد و همچنین فرد واسط از جزئیات اطلاع دارند. اما به این موضوع دقت کنید که درصد خطا در کارهای معمول بیشتر است چرا که ممکن است افرادی ناخواسته از جزئیات مطلع شوند. حتی ممکن است فرد واسط حافظ اطلاعات نباشد.

اعتبارسنجی اشخاص عملی است که به یک قرارداد رسمیت بیشتری می‌بخشد. در یک شبکه بلاکچینی برای تایید هر بلاک باید نودها فعالیت خود را انجام دهند. این یعنی به ازای تنظیم قرارداد هوشمند نودهای شبکه به طور غیرمستقیم هویت کاربران دخیل در قرارداد را تایید می‌کنند.

قرارداد هوشمند چطور عمل می‌کند؟

برای پیاده‌سازی یک قرارداد هوشمند باید به اصول برنامه‌نویسی مسلط باشید. زبان‌های برنامه‌نویسی زیادی در این حوزه رایج نیستند اما سالیدیتی معروف‌ترین آن‌ها است. سالیدیتی برای اولین بار توسط گوین وود و تیم توسعه‌دهنده اتریوم برای نوشتن قراردادهای هوشمند مبتنی بر این شبکه مورد استفاده قرار گرفت.

با تسلط به برنامه‌نویسی این حوزه و نوشتن یک قرارداد هوشمند با اصول از قبل طراحی شده، اولین گام در جهت پیاده‌سازی قرارداد هوشمند اتفاق می‌افتد. در گام بعدی باید این برنامه نوشته شده در بستر یک شبکه و در قالب تراکنشی ثبت گردد.

برای اجرای قراردادهای هوشمند باید توجه داشت که به روش‌های مختلفی انجام می شود، اما از یک اصول کلی تبعیت می‌کند. تقریبا تمام قراردادهای هوشمند در قالب تراکنش یا تراکنش‌هایی اجرا می‌شوند و با هر بار اجرا اتفاق مشخصی در ساختار کلی شبکه می‌افتد. به عنوان مثال قراردادهای هوشمند در اتریوم به کمک ماشین مجازی اتریوم اجرا می‌شوند.

کاربردهای قرارداد هوشمند چیست؟

از آن جایی که قرارداد هوشمند یک فناوری نوپا به حساب می‌آید، هنوز به بلوغ کافی برای نمایان کردن کاربردهایش به طور کامل نرسیده است. با این حال اسمارت کانترکت (Smart contract) تاثیر خود را به خوبی اعمال کرده و کاربردهایی در بخش‌های مختلفی داشته است. برخی از کاربردهای قرارداد هوشمند به شرح زیر است.

انتخابات

از مهم‌ترین کاربردهای قرارداد هوشمند که در بخش‌های مختلف درون شبکه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد رای‌گیری است. یک رای‌گیری و برگزاری انتخابات مطمئن قابلیتی است که در دنیای امروز به آن نیاز جدی داریم. البته هنوز برگزاری این انتخابات در یک رویداد بزرگ سیاسی به وقوع نپیوسته است.

سیستم پرداخت هوشمند

سیستم پرداخت هوشمند اعم از نحوه پرداخت کسب و کارها به کارکنان خود و موارد این چنینی است. اتفاقی که بر مبنای شاخص‌های مدیریتی انجام می‌شود و برحسب مقدار از پیش تعیین شده به افراد مبالغ مشخصی پرداخت می‌کند. مثلا در یک کسب و کار از قبل تعیین می‌شود که در تاریخ مشخص، کارکنان مقدار مشخصی ارزدیجیتال دریافت کنند.

خرید و فروش دارایی ها

از کاربردهای فوق‌العاده اسمارت کانترکت خرید و فروش دارایی است. دارایی‌هایی که می‌تواند در قالب دیجیتال و به شکل مجازی باشد یا به صورت واقعی. خرید و فروش اشیا و املاک و دیگر موارد این چنینی با قرارداد هوشمند و آن هم با تقسیم‌بندی اقساط در بسیاری از موارد انجام می‌شود. همچنین خرید دارایی‌های دیجیتال از جمله توکن‌های غیرمثلی نیز با استفاده از قرارداد هوشمند امکان‌پذیر است.

قرارداد هوشمند چه مزایا و معایبی دارد؟

بی‌شک یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد این فناوری، از بین بردن معایب قراردادهای سنتی بوده است. در اصل همین مسئله شامل مزیت‌های اسمارت کانترکت است. به طور کلی مزایای قرارداد هوشمند شامل موارد زیر است:

• از هرگونه دستکاری توسط افراد جلوگیری می‌شود.
• منظم‌تر از قراردادهای سنتی است و روند مشخص و از پیش تعیین شده‌ای دارد.
• کاملا هوشمند است و می‌تواند یک عمل را به طور خود کار انجام دهد.

در کنار مزایای اسمارت کانترکت باید به معایب آن نیز اشاره کنیم که شامل موارد زیر است:

• امکان وجود اشتباه حین تنظیم و نوشتن قرارداد وجود دارد که تبعات منفی خود را به همراه دارد.
• هزینه اجرا و پیاده‌سازی آن بالا است.
• به لحاظ قانونی اعتبار زیادی ندارد.

مهم ترین ارزهای دیجیتالِ قرارداد هوشمند کدامند؟

با معرفی نسل دوم بلاکچین به مرور زمان ارزهای دیجیتال به ساخت قراردادهای هوشمند تمایل زیادی نشان دادند و از آن استفاده کردند. قرارداد هوشمند ارزهای دیجیتال زیر مهم‌ترین گزینه‌هایی هستند که در این حوزه اقداماتی انجام داده‌اند:

اتریوم

اتریوم را می‌توان به عنوان اولین معرفی‌کننده قراردادهای هوشمند به دنیای فناوری‌های بلاکچینی دانست. عملی که با استفاده از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی به سرانجام رساند. با ارتقا شبکه بلاکچین اتریوم قابلیت‌های مختلفی به قراردادهای هوشمند آن اضافه شده است.

کاردانو

ارز دیجیتال کاردانو که آن را با عنوان قاتل اتریوم می‌شناسند یکی از قدرتمندترین قراردادهای هوشمند را طراحی کرده است. در بروزرسانی آلونزو قرارداد هوشمند ارزدیجیتال کاردانو فرآیند وام دهی در بستر مشخص با شرط های از پیش تعیین شده انجام می‌شود.

تزوس

قرارداد هوشمند تزوس در مبادلات سنگین مالی کاربرد فوق‌العاده‌ای دارد. به عنوان مثال می‌توانید با تنظیم یک قرارداد هوشمند مبالغ سنگینی را با یک فرد حقیقی مبادله کنید. انجام این کار با تعیین شروط مشخص قابل انجام است.

در یک نگاه

هامنطور که در این مطلب هم خواندید، قراردادهای هوشمند تبدیل به برگ برنده پلتفرم‌های مختلف شده‌اند. کاردانو مثال خوبی برای این موضوع است که تمام توان خود را در به چالش کشیدن اتریوم خرج می‌کند. شاید هنوز قراردادهای هوشمند چندان در میان جامعه تکنولوژی‌های مختلف جا نیفتاده باشد اما قطعا آینده روشنی خواهد داشت.