به احتمال زیاد واژه بلاک چین (Blockchain) را دست کم یک بار شنیده‌اید. طی سال‌های گذشته فناوری بلاکچین بسیار گسترش یافته و بیش از پیش مطرح شده است. مفهوم واقعی بلاک چین چیست؟ ویژگی‌های بلاکچین چیست؟ آیا این فناوری می‌تواند فراگیر شود؟ در این مطلب پاسخ سوالات مطرح شده را خواهید دانست و اطلاعات مفیدی درباره یکی از جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا، بدست خواهید آورد.
بلاک چین چیست؟
در تعریف بلاکچین باید گفت در اصل شبکه‌ای است که اطلاعات مختلفی در آن ثبت می‌شود و برای همه اعضا آن قابل نمایش است. اطلاعاتی که به وسیله رمزنگاری داده‌ها غیرقابل تغییر بوده و هیچ یک از اعضا توان دستکاری اطلاعات را ندارد. در اصل واژه بلاکچین از دو بخش بلاک (Block) و چین (Chain) به معنای زنجیره بلاکی تشکیل شده است. به بیانی واضح تر بلاکچین به معنای زنجیره‌ای از بلاک ها است که اطلاعات در هر بلاک ذخیره می‌شود.
برای درک بهتر موضوع تصور کنید عده‌ای برای تماشای تابلوهای نقاشی گران قیمت نمایشگاهی، در یک جا جمع شده‌اند. حال آن که تمام نقش و نگارهای ثبت شده در تابلوها فقط برای تماشا به معرض دید گذاشته شده و هیچ کس نمی‌تواند مالکیتی بر آن داشته باشد یا بتواند محتوای آن را تغییر دهد. این تابلوها همان بلاک‌ها در یک زنجیره بلوکی هستند.
بلاک چین چطور کار می‌کند؟
کارکرد بلاکچین شاید در ظاهر چندان ساده نباشد اما در واقع این طور نیست و با یک بررسی ساده متوجه خواهید شد که ساختار کلی آن چندان پیچیدگی خاصی ندارد. برای درک این موضوع که بلاکچین چگونه کار می‌کند باید پیش از هر چیز ساختار آن را درک کنید.
همانطور که گفته شد بلاک‌ها شامل اطلاعاتی هستند که بوسیله یک زنجیره به هم متصل شده‌اند. هش (Hash) راه اتصال بلاک‌ها به یکدیگر است. کاربرد هش در یک زنجیره بلاک‌چینی حفظ امنیت زنجیره در کنار محافظت از بلاک‌ها در برابر هرگونه تغییر اطلاعات است. همچنین تایید تراکنش ها و محاسبات آن‌ها برعهده گره‌ها یا همان نود (Node) است که در اصل یک دستگاه (کامپیوتر) متصل به شبکه است.
برای درک بهتر هش، نود و چگونگی ایجاد ارتباط میان بلاک‌ها به مثال زیر توجه کنید:
شما صاحب یک کارخانه تولید کاغذ هستید. در صفحه اول این کاغذ اطلاعات مشخصی درج شده است. (منظور اطلاعات موجود در هر بلاک است.) در صفحه دوم آن یک رمز با تعداد مشخصی از حروف ثبت شده است. همچنین در بخش دیگری از همین صفحه عبارت رمز مربوط به کاغذ قبلی تولید شده نیز درج شده است. این یعنی هر ورقی که تولید می‌شود با ورق بعدی و قبلی خود دارای یک پیوند محتوایی است. کاری که دقیقا نودها در شبکه بلاک‌چینی انجام می‌دهند. معادل این رمزهای ثبت شده در هر بلاک، هش است که وظیفه پیوند میان بلاک‌ها را برعهده دارد.
شایان ذکر است که اولین بلاک از هر بلاکچین که تحت عنوان بلاک جنسیس شناخته می‌شود فاقد هش بلاک قبلی است چرا که مسلما بلاکی قبل از آن وجود ندارد.
توضیح کامل کارکرد چگونگی یک شبکه بلاکچین در این بحث نمی‌گنجد اما به یاد داشته باشید که بلاکچین نوعی دیتابیس است که وظایف خاصی برعهده دارد. دیتابیسی که وابسته به سرور نیست و وابسته به کاربر است که این همان تعریف شبکه همتا به همتا (Peer to Peer) است. در اصل با ساخت یک هویت دیجیتال به وسیله فاکتورهای تعریف شده در بلاکچین قادر خواهید بود به دیتابیس شبکه متصل شوید.
بلاک چین چگونه خلق شد؟
تاریخچه بلاکچین (Blockchain’s history) به اندازه ماهیت خود این فناوری دارای ابهامات زیادی است و افراد زیادی در این راه قدم گذاشته‌اند و درساخت این فناوری مدرن دخیل بوده‌اند.
ظهور اولین ایده‌ها برای ساخت شبکه بلاکچین به دهه نود بازمی‌گردد که افراد زیادی در آن زمان تئوری‌های مرتبط و شبیه به فناوری بلاکچین مطرح کردند. طرح هیچکدام از این افراد آن قدر کامل نبود که ساختار و کارکرد بلاک چین را به طور کامل توضیح دهد و تنها در حد یک تئوری بود. در میان این افراد نام برندگان جایزه نوبل هم به چشم می‌خورد که این نشان‌دهنده افزایش تمرکزها به این ایده است.
نزدیک‌ترین ایده‌ای که در این باب طراحی شد، ایده پی‌پال بود که به تمرکززدایی از سیستم‌های بانکی مشهور بود. تلاش پی‌پال عملا ساخت بستری برای ارزهای مجازی بود تا دوران جدیدی در نقل و انتقالات مالی بوجود بیاورد.
شرکت‌های دیگری از جمله ای‌گلد (E_gold) هم در این راه قدم گذاشتند اما چندان موفق نبودند و طرح آن‌ها شباهت زیادی به بلاکچین نداشت. سازوکارهای قانونی هم که به عنوان یک سد محکم در برابر پیشبرد اهداف این شرکت‌ها مطرح بود اجازه مانور به آن‌ها را نداد.
باید گفت که بی‌شک اولین فرد ارائه‌کننده بلاکچین کسی جز ساتوشی ناکاموتو نمی‌تواند باشد. ایده‌پرداز گمنام و خلاقی که در راه ساخت بیت‌کوین قدم برداشت. در اصل تاریخ ساخت اولین بلاک یک شبکه بلاک‌چینی به سال 2009 برمی‌گردد، زمانی که ارزش بیت‌کوین تنها 1 دلار بود. پس از ساخت بیت‌کوین بود که با اضافه شدن فورک‌های مختلف به زنجیره این ارز دیجیتال پیشرفت‌هایی در ماهیت این گونه دارایی‌ها ایجاد شد. همچنین و در ادامه مسیر پیشرفت فناوری بلاکچین، از نسل‌های بعدی این شبکه رونمایی شد که پیشرفت‌های بزرگی را در دنیای دیجیتال به ثبت رساند.
کاربردهای بلاک چین چیست؟
در حال حاضر کاربردهای بلاکچین بسیار وسیع‌تر از گذشته شده است و صنعت بلاکچین رو به گسترش است. با افزایش گستره کاربردهای مربوط به به این صنعت، روز به روز متدوال‌تر شدن کار با آن را با چشم می‌بینیم. کاربردهای بلاکچین شامل موارد زیر است:
1.ارزهای دیجیتال
بدون هیچ شک وتردیدی مهم‌ترین و رایج‌ترین کاربرد فناوری بلاکچین ارزهای دیجیتال هستند که به نوعی به عنوان شناسه این فناوری به حساب می‌آیند. ارزهایی که به عنوان یک دارایی دیجیتال مطرح هستند و همانند ارزهای فیات در نقل و انتقالات مالی نقش دارند. البته نوع کار با ارزهای دیجیتال به همین بخش ختم نمی‌شود و تنوع زیادی دارد. این تنوع در پیوند با دیگر کاربردهای بلاکچین از جمله بازی‌سازی و مشارکت در شبکه شکل می‌گیرد.
2.بازی‌سازی
یکی از جدیدترین کاربردهای بلاکچین، بازی‌سازی است که در بستر این شبکه اتفاق می‌افتد. در حال حاضر متاورس با پروژه عظیم خود توانسته نامی برای خود در حوزه بازی‌سازی بلاک‌چینی دست و پا کند. از دیگر بازی‌های معروف بلاک‌چینی اکسی اینفینیتی است که پیش از متاورس ظهور کرد و حالا یکی از راه‌های محبوب برای کسب درآمد از بازی شده است. با توجه به استقبال بی‌نظیر مردم از باز‌های بلاک‌چینی انتظار می‌رود این بخش میزبان توسعه‌دهنده‌های بیشتری باشد.
3.رای گیری و انتخابات
رای گیری و برگزاری انتخابات به روش‌های سنتی معایب بزرگی به همراه دارد. عدم شفافیت در آراء، مهم‌ترین ایراد این شیوه برگزاری انتخابات است. روش‌های جدیدتر از جمله رای‌گیری الکترونیکی که با استفاده از یک پلتفرم مشخص صورت می‌گیرد هم ایرادات بزرگی دارد و حتی در مواردی شامل عدم شفافیت و وقوع تقلب در برگزاری آن بوده است.
برگزاری انتخابات با استفاده از فناوری بلاکچین تقریبا تمام این مشکلات را برطرف کرده است. با این حال برگزاری انتخابات در ابعاد وسیع از جمله انتخابات ارکان تعیین‌کننده سیاسی چندان امکان‌پذیر نیست. اما با پیشرفت فناوری بلاکچین و استفاده فراگیر از آن در صنایع مختلف می‌توان به برگزاری یک انتخابات شفاف سیاسی در آینده‌ای نزدیک امیدوار بود.
4.حوزه پزشکی و ثبت اسناد
کاربرد Blockchain در حوزه پزشکی بسیار وسیع است و این نوید آینده‌ای روشن در پیشبرد تحقیقات پزشکی را می‌دهد. ثبت نتایج حاصل شده در تحقیقات گوناگون گام بلندی در جهت مطالعات پزشکی است. عمومیت بیشتر طرح‌های تحقیقاتی به وسعت بررسی ابعاد آن توسط پزشکان و دانشمندان مختلف کمک شایانی می‌کند.
ثبت اسناد تاریخچه پزشکی افراد هم یکی از چالش‌هایی بوده که همیشه ذهن افراد زیادی را به خود مشغول کرده است. حالا با وجود فناوری بلاکچین، ثبت این تاریخچه کار را برای دسترسی مراکز درمانی به اطلاعات گذشته بیمار، آسان می‌کند.
5.بستن قرداد و ثبت معاملات
یکی دیگر از کاربردهای مهم و نسبتا رایج فناوری بلاکچین، ثبت قراردادها و اسناد معاملاتی است که روند کار یک قرارداد را مشخص می‌کند. قراردادهای هوشمند (Smart contracts) این توانمندی را به طرفین معامله می‌دهد تا روند کار را در محلی غیرقابل تغییر و قابل نمایش برای همه افراد دخیل، ذخیره کند. تصور کنید فردی قصد خرید یک ملک را دارد. با استفاده از قراردادهای هوشمند فناوری بلاکچین (Smart contracts of Blockchain Technologies)، این فرد می‌تواند با طرف حساب خود یک قرارداد در این بستر تمدید کند که در صورت عدم پرداخت بدهی خود در مدتی مشخص مشمول جریمه شود.
بلاک چین چه ویژگی‌هایی دارد؟
می‌توان ادعا کرد اساسی‌ترین رکن ماهیت بلاک‌چین‌ها، ویژگی‌های آن‌ها است که باعث ایجاد انقلابی در دنیای تکنولوژی شده است. به طور کلی ویژگی های بلاکچین به عنوان یک فناوری شاخص، در موارد زیر خلاصه می‌شوند:
1.امنیت بالا
امنیت بالای یک شبکه بلاک‌چینی کلیدی‌ترین ویژگی آن به حساب می‌آید. استفاده از رمزنگاری داده‌ها در کنار توزیع داده‌ها فاکتورهای امنیتی مستحکمی برای یک شبکه ایجاد کرده است. به عبارتی دیگر وجود هش‌ها در ساختار هر بلاک و پروتکل اجماع توان افراد مخرب برای اعمال هرگونه خرابکاری در شبکه رابه شدت پایین می‌آورد. گفتنی است پروتکل اجماع به منظور بروزرسانی نسخه‌های Blockchain مرتبط با بلاک‌های جدید، در شبکه تعبیه شده است.
2.تغییرناپذیری داده ها
عدم دسترسی برای اعمال تغییر در شبکه بلاکچین (Blockchain Network) از جمله ویژگی های بلاکچین است که امتیاز بزرگی برای آن محسوب می‌شود. این عدم تغییر در داده‌ها، افزایش اعتمادپذیری به داده‌های ثبت شده را به دنبال دارد. از طرفی تغییرناپذیری داده‌ها بیانگر محدودیت‌هایی برای بخش حاکمیتی شبکه است. محدودیت‌هایی که اجازه دستکاری داده‌های از پیش ثبت شده را حتی به بخش حاکمیتی شبکه نمی‌دهد.
3.غیرمتمرکز بودن
هرچند همه فناوری‌های بلاک‌چینی غیرمتمرکز نیستند اما غیرمتمرکز بودن، توزیع قدرت در میان جامعه را به عنوان ویژگی های بلاکچین معرفی می‌کند. در سیستم های متمرکز یک فرد یا گروه عهده دار سیاست‌گذاری‌های مجموعه است.
به عنوان مثال مارک زاکربرگ به عنوان بنیانگذار فیس بوک و همچنین مدیر عامل این پلتفرم قدرت زیادی در تعیین سرنوشت فیس بوک در کنار هیئت مدیره خود دارد. نمونه بارز آن تغییر نام پلتفرم فیس بوک به متا و معرفی پروژه متاورس و همچنین اعمال هرگونه تغییر ریز و درشت در ساختار فیس بوک است. این در حالی است که در سیستم‌های غیرمتمرکز حاکمیت به طور مطلق در اختیار افراد و گروه‌های خاص نیست و همه افراد تقریبا به یک اندازه در تعیین سرنوشت بلاکچین دخیل هستند.
4.شفافیت
فاکتوری که شاید بتوان آن را به عنوان یک مزیت هم برای شبکه بلاکچین به حساب آورد. آشکار بودن تمام اطلاعات ثبت شده اعم از تراکنش‌های ثبت شده در شبکه‌های بلاک‌چینی دارایی‌های دیجیتال، نیاز امروز جامعه است. به طور کلی دارایی‌های سنتی از جمله ارزهای فیات قادر به ثبت اطلاعات تغییرناپذیر و آشکار نیستند که همین مسئله به وجود شفافیت در آن‌ها لطمه‌های جدی وارد کرده است. به عنوان مثال شفافیت خاصی در نمایش انواع نقل و انتقالات بانکی وجود ندارد و تنها افراد محدودی در شعب هر بانک به این اطلاعات دسترسی دارند.
مزایا و معایب بلاک چین چیست؟
اینکه بدانید سیستم بلاکچین چه مزایا و معایبی دارد کمکتان می‌کند تا با آگاهی بیشتری در زمینه ارز دیجیتال و سایر زمینه‌های وابسته به بلاکچین فعالیت کنید. در ادامه، اشاره‌ای کرده‌ایم به مهم‌ترین مزایا و معایب بلاکچین:
مزایای بلاکچین
- تنوع بالا در درآمدزایی
- کاهش هزینه ها
- انجام معاملات امن و کارآمد
- فعال بودن 24 ساعته بازارهای مبتنی بر آن
- دقت بالا به دلیل عدم دخالت مستقیم انسان در فرآیند
معایب بلاکچین
- موانع قانونی
- هزینه بالای تکنولوژی ماینینگ
- امکان هک شدن
در مطلب مزایا و معایب بلاک چین تمام ابعاد این موضوع را با جزئیات بررسی کرده‌ایم.
در یک نگاه
از آن جایی که بلاکچین یک صنعت نوپا است می‌تواند آسیب‌پذیر باشد. این درحالی است که شانس وقوع تغییرات گسترده و پیشرفت‌های چشمگیر در ساختار آن فوق‌العاده محتمل است. پس دقت داشته باشید که توجه همه جانبه به بلاکچین روز به روز در حال افزایش بوده و نقش این فناوری در زندگی ما پررنگ‌تر می‌شود.
