در میانه تلاطم‌های اقتصادی جهانی، از افزایش نرخ بهره در کشورهای توسعه‌یافته گرفته تا بحران‌های ارزی در کشورهای در حال توسعه، سرمایه‌گذاران به‌دنبال یافتن پناهگاهی امن برای حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند. یکی از گزینه‌هایی که در سال‌های اخیر بارها مطرح شده، بیت‌کوین است؛ رمزارزی که طرفدارانش آن را «طلای دیجیتال» می‌نامند. اما آیا واقعاً بیت‌کوین در بحران‌های اقتصادی، نقش پناهگاه امن را بازی می‌کند؟
افزایش تورم، کاهش ارزش ارزهای ملی
در دو سال گذشته، اقتصاد جهانی تحت فشار عوامل متعددی مانند جنگ در اوکراین، اختلالات زنجیره تأمین، افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی و در نهایت واکنش بانک‌های مرکزی در قالب افزایش نرخ بهره قرار گرفته است. در بسیاری از کشورها، نرخ تورم از کنترل خارج شده و ارزهای ملی با افت ارزش مواجه شده‌اند. در چنین شرایطی، دارایی‌هایی مانند طلا، املاک و اخیراً بیت‌کوین به عنوان گزینه‌هایی برای حفظ ارزش دارایی مطرح شده‌اند.
بیت‌کوین؛ دارایی پرریسک یا طلای دیجیتال؟
بیت‌کوین با ویژگی‌هایی نظیر عرضه محدود (۲۱ میلیون واحد) و غیرمتمرکز بودن، شباهت‌هایی با طلا دارد. در دوران ثبات اقتصادی، این رمزارز نوسانات قیمتی زیادی را تجربه کرده، اما در زمان‌هایی از بحران، شاهد جذب سرمایه به سمت آن بوده‌ایم. به‌ویژه در کشورهایی که کنترل سرمایه شدید است یا شهروندان دسترسی محدودی به ارزهای خارجی دارند، بیت‌کوین به ابزاری برای حفظ ارزش و حتی انتقال دارایی تبدیل شده است.
بررسی آمارها؛ عملکرد بیت‌کوین در بحران‌ها
اگر نگاهی به عملکرد بیت‌کوین در دوران بحران‌های مالی اخیر بیندازیم، تصویر پیچیده‌تری به‌دست می‌آید. در بحران سال ۲۰۲۰ (همزمان با آغاز پاندمی کرونا)، بیت‌کوین در ابتدا با سقوط شدید همراه شد، اما پس از مدتی با ورود سرمایه‌گذاران نهادی به بازار، رشد چشمگیری را تجربه کرد و در سال ۲۰۲۱ به اوج قیمتی تاریخی خود رسید.
اما در سال ۲۰۲۲، با افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو آمریکا و خروج نقدینگی از بازارهای پرریسک، بیت‌کوین نیز دچار سقوط سنگینی شد. این روند نشان می‌دهد که بیت‌کوین همچنان یک دارایی ناپایدار است که می‌تواند تحت تأثیر سیاست‌های کلان اقتصادی قرار بگیرد.
دیدگاه تحلیل‌گران: هنوز زود است که بیت‌کوین را پناهگاه امن بنامیم
بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی معتقدند که بیت‌کوین هنوز به بلوغ لازم برای تبدیل شدن به یک «پناهگاه امن» واقعی نرسیده است. در شرایط بحرانی، سرمایه‌گذاران به دارایی‌هایی روی می‌آورند که از ثبات بالا، نقدشوندگی سریع و پذیرش گسترده برخوردارند؛ ویژگی‌هایی که بیت‌کوین در حال حاضر به‌طور کامل ندارد.
در عین حال، برخی معتقدند که بیت‌کوین در مسیر تبدیل شدن به چنین دارایی‌ای است. به‌ویژه با افزایش پذیرش آن از سوی مؤسسات مالی، راه‌اندازی ETFهای مبتنی بر بیت‌کوین و قانون‌گذاری‌های شفاف‌تر در کشورهای مختلف، می‌توان انتظار داشت که نقش این رمزارز در آینده اقتصاد جهانی پررنگ‌تر شود.
تجربه کشورهای بحران‌زده؛ از ونزوئلا تا لبنان
در برخی کشورها که دچار فروپاشی پول ملی شده‌اند، بیت‌کوین و دیگر رمزارزها به یکی از معدود ابزارهای حفظ ارزش تبدیل شده‌اند. در ونزوئلا، آرژانتین و اخیراً لبنان، بسیاری از شهروندان برای مقابله با ابرتورم و سقوط ارزش پول ملی، به سمت رمزارزها روی آورده‌اند. این تجربه‌ها اگرچه خاص و محدود هستند، اما نشان می‌دهند که در برخی سناریوهای بحرانی، بیت‌کوین می‌تواند به نوعی پناهگاه تبدیل شود.
نتیجه‌گیری؛ آینده‌ای نامعلوم اما امیدوارکننده
در نهایت، پاسخ به این پرسش که «آیا بیت‌کوین پناهگاه امنی در بحران‌های اقتصادی است؟» چندان ساده نیست. واقعیت این است که بیت‌کوین هنوز در حال تجربه کردن مراحل مختلف بلوغ خود است. در حال حاضر، ویژگی‌های پرنوسان و عدم قطعیت‌های قانونی و تکنولوژیکی، مانع از آن هستند که آن را با طلا یا دیگر پناهگاه‌های سنتی مقایسه کنیم.
با این حال، برای نسل جدیدی از سرمایه‌گذاران که به فناوری، شفافیت و استقلال مالی اهمیت می‌دهند، بیت‌کوین نه تنها یک ابزار سرمایه‌گذاری بلکه یک بیانیه اقتصادی و سیاسی است. بنابراین شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، در کنار طلا، دلار و سایر دارایی‌های سنتی، بیت‌کوین نیز جایگاه پناهگاه امن را به‌دست آورد.
