ریال دیجیتال، پروژه‌ای است که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به منظور پاسخگویی به نیازهای جدید اقتصادی و افزایش کارایی سیستم مالی کشور معرفی شده است.
این پروژه با هدف کاهش وابستگی به اسکناس، افزایش شفافیت مالی و تسهیل تراکنش‌ها راه‌اندازی شده است و گامی مهم در جهت هوشمندسازی اقتصاد ایران به شمار می‌رود. در این مقاله، به بررسی جوانب مختلف ریال دیجیتال خواهیم پرداخت.
رونمایی از ریال دیجیتال
ریال دیجیتال از تیرماه ۱۴۰۳ به صورت آزمایشی در جزیره کیش عملیاتی شده است. در این فاز، کاربران و گردشگران می‌توانند از ریال دیجیتال برای پرداخت هزینه‌های خرید کالا و خدمات استفاده کنند. این پروژه با هدف توسعه اقتصاد دیجیتال و افزایش تاب‌آوری زیرساخت‌های پرداخت کشور اجرا می‌شود و جزیره کیش به عنوان پایلوت این طرح انتخاب شده است. این اقدام می‌تواند گام مهمی در جهت پذیرش عمومی و گسترش استفاده از ریال دیجیتال در سراسر کشور باشد.
اولین خدمات مبتنی بر ریال دیجیتال
اولین خدمات مبتنی بر ریال دیجیتال توسط بانک‌های تجارت، ملی و ملت معرفی شده‌اند. این خدمات، شامل ایجاد و مدیریت کیف پول دیجیتال، انتقال وجوه و پرداخت قبض‌ها است. به عنوان مثال، این اپلیکیشن‌ها امکاناتی مانند خرید شارژ موبایل، بسته‌های اینترنت و انتقال ریال دیجیتال با استفاده از کیو آر کد را فراهم می‌کنند. همچنین این بانک‌ها، با همکاری دیگر شرکت‌ها، خدمات بیشتری را برای تسهیل استفاده از ریال دیجیتال ارائه می‌دهند. این خدمات به تدریج در دسترس عموم قرار خواهند گرفت و به افزایش استفاده از ریال دیجیتال کمک می‌کنند.
قیمت ریال دیجیتال
ریال دیجیتال به عنوان یک استیبل کوین (Stablecoin) عمل میکند. استیبل کوین‌ها ارزهای دیجیتالی هستند که ارزش آنها به یک دارایی ثابت متصل است. تتر یکی از شناخته‌شده‌ترین استیبل کوین‌ها است که با پشتوانه دلار آمریکا عرضه می‌شود. ارزش ریال دیجیتال همواره برابر با ریال ایران است و توسط بانک مرکزی ایران پشتیبانی می‌شود.
برخلاف ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین که قیمت آنها به شدت نوسان دارد، قیمت ریال دیجیتال ثابت و متصل به ارزش ریال است. علاوه بر این، ریال دیجیتال قابل استخراج نیست و توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که ریال دیجیتال به عنوان یک ابزار پرداخت مطمئن و پایدار در نظام مالی ایران عمل کند.
خرید و فروش ریال دیجیتال
خرید و فروش ریال دیجیتال از طریق بانک‌ها و مؤسسات مالی مرتبط با بانک مرکزی انجام می‌شود. کاربران می‌توانند با مراجعه به بانک‌های مورد تأیید، کیف پول دیجیتال خود را ایجاد و موجودی آن را شارژ کنند. برخلاف ارزهای دیجیتال دیگر که در صرافی‌های ارز دیجیتال معامله می‌شوند، ریال دیجیتال به دلیل ماهیت استیبل کوین خود و کنترل مرکزی، فعلاً در صرافی‌های ارز دیجیتال موجود نیست.
تمامی تراکنش‌های مربوط به ریال دیجیتال از طریق سیستم‌های بانکی رسمی و اپلیکیشن‌های مربوط به آن انجام می‌شود. این رویکرد باعث افزایش امنیت و شفافیت در معاملات می‌شود و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری میکند. با توسعه بیشتر زیرساخت‌ها و پذیرش گسترده‌تر، ممکن است در آینده شاهد تغییراتی در نحوه خرید و فروش ریال دیجیتال باشیم.
تاریخچه ریال دیجیتال
ریال دیجیتال سومین شکل پول در تاریخ بانکداری ایران پس از اسکناس و سکه محسوب می‌شود. هدف اصلی از ایجاد ریال دیجیتال کاهش استفاده از اسکناس، افزایش سرعت و کارایی در گردش پول و بهبود شفافیت مالی است. ریال دیجیتال به طور کامل توسط بانک مرکزی پشتیبانی می‌شود و به عنوان یک ابزار قانونی برای انجام تراکنش‌های مالی معرفی شده است.
این اقدام نه تنها به کاهش هزینه‌های مرتبط با چاپ و توزیع اسکناس کمک میکند، بلکه موجب افزایش شفافیت در تراکنش‌ها و کاهش جرائم مالی نظیر پول‌شویی نیز می‌گردد. ریال دیجیتال از فناوری بلاکچین برای اطمینان از امنیت و شفافیت تراکنش‌ها بهره می‌برد و قابلیت‌های جدیدی را برای سیستم مالی ایران به ارمغان می‌آورد. این پروژه یکی از ابتکارات مهم بانک مرکزی برای حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال و هوشمند در کشور است.
مزایا و اهداف ریال دیجیتال
ریال دیجیتال به عنوان یک ابزار پرداخت دیجیتال، دارای مزایای متعددی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر اقتصاد کشور بگذارد:
کاهش هزینه‌های چاپ و توزیع اسکناس: کاهش نیاز به چاپ و توزیع اسکناس می‌تواند هزینه‌های مرتبط با این فرآیند را به طور قابل توجهی کاهش دهد و منابع مالی را به سمت توسعه زیرساخت‌های دیجیتال هدایت کند.
افزایش شفافیت و کاهش پول‌شویی: ریال دیجیتال به دلیل قابلیت ردیابی بالا، می‌تواند به کاهش جرائم مالی نظیر پول‌شویی و فساد کمک کند. این ویژگی باعث افزایش شفافیت در تراکنش‌های مالی می‌شود.
تسهیل و تسریع تراکنش‌ها: استفاده از ریال دیجیتال باعث می‌شود که تراکنش‌ها به صورت آنی و بدون نیاز به واسطه انجام شوند. این امر موجب افزایش سرعت و کارایی در انجام تراکنش‌های مالی می‌گردد.
دسترسی آسان و فراگیر: ریال دیجیتال می‌تواند به افراد در نقاط دورافتاده و مناطق کم‌تر توسعه‌یافته کشور کمک کند تا به خدمات مالی دسترسی پیدا کنند و از امکانات بانکی بهره‌مند شوند.
کاهش ریسک‌های مرتبط با حمل پول نقد: با استفاده از ریال دیجیتال، نیاز به حمل پول نقد کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند ریسک‌های مرتبط با سرقت و گم شدن پول نقد را کاهش دهد.
با توجه به این مزایا، بانک مرکزی ایران به دنبال توسعه و گسترش استفاده از ریال دیجیتال به عنوان یک ابزار پرداخت مدرن و کارآمد است که می‌تواند نقش مهمی در تحول اقتصاد کشور ایفا کند.
چالش‌ها و موانع پیش رو
هرچند ریال دیجیتال مزایای بسیاری دارد، اما با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است که باید برای اجرای موفقیت‌آمیز آن مدنظر قرار گیرند:
مسائل امنیتی: حفاظت از داده‌های کاربران و امنیت تراکنش‌ها از مهم‌ترین چالش‌هاست. حملات سایبری و نفوذهای غیرمجاز می‌تواند تهدید جدی برای این سیستم باشد.
پذیرش عمومی: فرهنگ‌سازی و آموزش مردم در مورد استفاده از ریال دیجیتال ضروری است. برای افزایش پذیرش عمومی، باید مردم به مزایای این ابزار جدید آگاه شوند و بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند.
زیرساخت‌های فناوری: بهبود و تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از ریال دیجیتال حیاتی است. این زیرساخت‌ها باید توانایی مدیریت حجم بالای تراکنش‌ها را داشته باشند و از هرگونه اختلال جلوگیری کنند.
تطابق با قوانین و مقررات: تدوین و اجرای قوانین و مقررات مناسب برای استفاده از ریال دیجیتال باید در اولویت قرار گیرد تا از سوءاستفاده‌ها و مشکلات قانونی جلوگیری شود.
همکاری بین‌المللی: برای افزایش کارایی و پذیرش ریال دیجیتال، همکاری با سایر کشورها و نهادهای بین‌المللی ضروری است. این همکاری‌ها می‌تواند به بهبود استانداردها و تبادل تجربه‌ها کمک کند.
با توجه به این چالش‌ها، بانک مرکزی ایران باید برنامه‌ریزی دقیقی برای مواجهه با این موانع داشته باشد تا بتواند ریال دیجیتال را به عنوان یک ابزار پرداخت قابل اعتماد و کارآمد معرفی کند.
نحوه استفاده از ریال دیجیتال
برای استفاده از ریال دیجیتال، کاربران باید کیف پول دیجیتال خود را از طریق بانک‌های متصل به شبکه ریال دیجیتال فعال کنند. این کیف پول‌ها امکان انجام انواع تراکنش‌ها را فراهم می‌کنند و به کاربران اجازه می‌دهند تا به سادگی از مزایای این پول دیجیتال بهره‌مند شوند. فرآیند استفاده از ریال دیجیتال به شرح زیر است:
ایجاد کیف پول دیجیتال: کاربران باید یک کیف پول دیجیتال از طریق یکی از بانک‌های مورد تأیید بانک مرکزی ایجاد کنند. این کیف پول‌ها می‌توانند به صورت نرم‌افزاری در تلفن همراه یا کامپیوتر کاربران نصب شوند.
شارژ کیف پول: پس از ایجاد کیف پول، کاربران می‌توانند با انتقال وجوه نقد یا سپرده‌های خود به کیف پول دیجیتال، موجودی آن را افزایش دهند. این فرآیند به صورت آنلاین و از طریق اپلیکیشن‌های بانکی انجام می‌شود.
انتقال و دریافت وجوه: کاربران می‌توانند از کیف پول دیجیتال خود برای انتقال وجوه به سایر کاربران یا دریافت وجوه از دیگران استفاده کنند. این تراکنش‌ها به صورت آنی و با استفاده از فناوری بلاکچین انجام می‌شوند.
پرداخت قبض‌ها و خریدها: ریال دیجیتال امکان پرداخت قبض‌ها، خرید شارژ موبایل، بسته‌های اینترنت و سایر خدمات را به صورت آنلاین و سریع فراهم میکند.
امنیت و حریم خصوصی: تمامی تراکنش‌ها در بستر ریال دیجیتال با استفاده از پروتکل‌های امنیتی پیشرفته محافظت می‌شوند و حریم خصوصی کاربران به طور کامل حفظ می‌گردد.
با استفاده از ریال دیجیتال، کاربران می‌توانند به سرعت و با اطمینان بالا تراکنش‌های مالی خود را انجام دهند و از مزایای این پول دیجیتال بهره‌مند شوند. این سیستم جدید، راهکاری مناسب برای افزایش کارایی و سرعت در انجام امور مالی روزمره است.
نقش بانک‌ها و مؤسسات مالی
بانک‌ها و مؤسسات مالی نقشی حیاتی در انتشار و توزیع ریال دیجیتال دارند. این نهادها با همکاری بانک مرکزی و بهره‌گیری از زیرساخت‌های پیشرفته، ریال دیجیتال را در اختیار کاربران قرار می‌دهند و از این طریق به گسترش استفاده از این ابزار پرداخت نوین کمک می‌کنند. فرآیند توزیع و استفاده از ریال دیجیتال به شرح زیر است:
انتشار توسط بانک مرکزی: بانک مرکزی ایران مسئول انتشار و مدیریت کلان ریال دیجیتال است. این نهاد، ریال دیجیتال را به بانک‌ها توزیع میکند.
نقش بانک‌ها: بانک‌ها به عنوان واسطه‌های اصلی بین بانک مرکزی و کاربران نهایی عمل می‌کنند. آنها وظیفه توزیع ریال دیجیتال بین کاربران را بر عهده دارند و با ارائه خدمات متنوع، استفاده از این پول دیجیتال را تسهیل می‌کنند.
خدمات متنوع: بانک‌ها با ارائه خدمات متنوع مبتنی بر ریال دیجیتال مانند ایجاد و مدیریت کیف پول دیجیتال، انتقال وجوه و پرداخت‌های آنلاین، نقش مهمی در ترویج استفاده از این ابزار مالی ایفا می‌کنند.
تضمین امنیت: بانک‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته امنیتی، از حفاظت اطلاعات کاربران و امنیت تراکنش‌ها اطمینان حاصل می‌کنند. این امر موجب افزایش اعتماد عمومی به ریال دیجیتال می‌شود.
همکاری مؤثر بین بانک مرکزی، بانک‌های دولتی و خصوصی و سایر مؤسسات مالی می‌تواند به گسترش سریع و موفقیت‌آمیز ریال دیجیتال کمک کند و نظام مالی کشور را به سمت دیجیتال‌سازی و هوشمندسازی هدایت نماید.
آینده ریال دیجیتال در ایران
پیش‌بینی می‌شود که با ادامه تلاش‌ها برای بهبود زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی عمومی، ریال دیجیتال به یکی از ابزارهای مهم پرداخت در ایران تبدیل شود. بانک مرکزی ایران در حال برنامه‌ریزی برای اجرای فازهای بعدی این پروژه و افزایش قابلیت‌های آن است. این پروژه با هدف توسعه اقتصاد دیجیتال و افزایش تاب‌آوری زیرساخت‌های مالی کشور در دست اقدام است و می‌تواند نقشی کلیدی در تحول نظام مالی ایران ایفا کند.
توسعه و پذیرش گسترده ریال دیجیتال به ارتقای شفافیت مالی، کاهش هزینه‌ها و تسهیل تراکنش‌ها کمک خواهد کرد و زمینه‌ساز ایجاد یک اقتصاد دیجیتال پایدار و مقاوم در برابر چالش‌های اقتصادی آینده خواهد شد. این تغییرات به تدریج فرهنگ مالی کشور را به سوی استفاده بیشتر از فناوری‌های نوین و کاهش وابستگی به پول نقد سوق می‌دهد.
با توجه به جدید بودن این موضوع، این صفحه دائماً به‌روز می‌شود. ما آماده پاسخ دادن به هر نوع پرسش شما در مورد ریال دیجیتال هستیم. سؤالات خود را در پایین همین صفحه برای ما بنویسید.
سوالات متداول ریال دیجیتال :استیبل کوین ایرانی
ریال دیجیتال را چگونه می‌شود استخراج کرد؟
ریال دیجیتال قابل استخراج نیست. این ارز دیجیتال را بانک مرکزی ایران منتشر میکند و استخراج آن امکان‌پذیر نیست. این نوع پول دیجیتال به صورت متمرکز توسط بانک مرکزی کنترل و توزیع می‌شود و فرآیندهای استخراجی که در ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین وجود دارد، برای ریال دیجیتال اعمال نمی‌شود. برای دسترسی به ریال دیجیتال، کاربران باید کیف پول دیجیتال خود را از طریق بانک‌های مرتبط با بانک مرکزی فعال نمایند و از آن استفاده کنند
آیا ریال دیجیتال نوعی استیبل کوین محسوب می‌شود؟
بله، ریال دیجیتال می‌تواند به نوعی استیبل کوین محسوب شود. استیبل کوین‌ها ارزهای دیجیتالی هستند که ارزش آنها به یک دارایی ثابت، مانند یک واحد پولی رایج، متصل است. در مورد ریال دیجیتال، ارزش این پول دیجیتال مستقیماً به ریال ایران وابسته است و توسط بانک مرکزی ایران پشتیبانی می‌شود. بنابراین، مانند سایر استیبل کوین‌ها، ریال دیجیتال نیز ثبات قیمت دارد و ارزش آن برابر با ریال ایران است.
چرا ریال دیجیتال ایجاد شده است؟
ریال دیجیتال به منظور کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس، افزایش شفافیت و کاهش جرائم مالی ایجاد شده است. هدف اصلی آن، مدرن‌سازی نظام مالی کشور و تسهیل تراکنش‌های مالی است. ریال دیجیتال در جزیره کیش از تیر 1403 با موفقیت عملیاتی شده است
چگونه می‌توان از ریال دیجیتال استفاده کرد؟
برای استفاده از ریال دیجیتال، کاربران باید کیف پول دیجیتال خود را از طریق بانک‌های متصل به شبکه فعال کنند. این کیف پول‌ها امکان شارژ، انتقال و دریافت ریال دیجیتال را فراهم می‌کنند
مزایای ریال دیجیتال چیست؟
مزایای ریال دیجیتال شامل کاهش هزینه‌های چاپ و توزیع اسکناس، افزایش شفافیت و کاهش پول‌شویی و تسهیل و تسریع تراکنش‌ها است.
چه چالش‌هایی پیش روی ریال دیجیتال است؟
چالش‌های پیش روی ریال دیجیتال شامل مسائل امنیتی، پذیرش عمومی و نیاز به بهبود زیرساخت‌های فناوری اطلاعات است.
خرید و فروش ریال دیجیتال به چه ترتیب انجام می‌شود؟
خرید و فروش ریال دیجیتال از طریق بانک‌ها و مؤسسات مالی مرتبط با بانک مرکزی انجام می‌شود. کاربران می‌توانند با مراجعه به بانک‌های مورد تأیید، کیف پول دیجیتال خود را ایجاد و موجودی آن را شارژ کنند. برخلاف ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین که در صرافی‌های ارز دیجیتال معامله می‌شوند، ریال دیجیتال به دلیل ماهیت استیبل کوین بودن و کنترل مرکزی، فعلاً در صرافی‌های ارز دیجیتال موجود نیست. تمامی تراکنش‌های مربوط به ریال دیجیتال از طریق سیستم‌های بانکی رسمی و اپلیکیشن‌های مربوط به آن انجام می‌شود
